Sự biến đổi và triển vọng của chính sách quản lý và thuế tài sản tiền điện tử tại Việt Nam

Giới thiệu

Luật định nghĩa về Tài sản tiền điện tử tại Việt Nam từ lâu đã không rõ ràng, các chính sách thuế liên quan nằm trong "vùng xám". Tuy nhiên, tình hình này đã có sự chuyển biến lớn vào ngày 14 tháng 6 năm 2025. Quốc hội Việt Nam đã thông qua "Luật Công nghiệp Công nghệ số", lần đầu tiên đưa các tài sản mã hóa vào khuôn khổ pháp lý quốc gia và thực hiện quản lý phân loại, chính thức trao cho chúng vị thế pháp lý, đánh dấu một sự kiện quan trọng trong quá trình quản lý tài sản mã hóa của đất nước.

Luật mới phân chia tài sản số thành hai loại là "tài sản ảo" và "tài sản mã hóa", đồng thời trao quyền cho chính phủ xây dựng quy định thực thi, đồng thời tăng cường yêu cầu về an ninh mạng, chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố. Luật này có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026, nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan, kết nối với các tiêu chuẩn quản lý quốc tế, giúp Việt Nam sớm thoát khỏi danh sách xám của FATF.

Bài viết này sẽ phân tích vai trò của sự đột phá lập pháp này trong việc tái cấu trúc cục diện kinh tế số của Việt Nam, phân tích những động thái mới nhất và xu hướng tương lai của hệ thống thuế của nó. Bằng cách hệ thống hóa tiến trình chính sách của chính phủ Việt Nam từ việc thận trọng quan sát đến việc chủ động xây dựng khung quản lý, kết hợp với thực tiễn của các quốc gia khác trong lĩnh vực thuế và quản lý tài sản tiền điện tử để thực hiện phân tích so sánh. Ngoài ra, bài viết cũng sẽ dự báo các chiến lược của Việt Nam trong việc cân bằng giữa kiểm soát rủi ro và phát triển đổi mới, dự đoán các chính sách cụ thể có thể được ban hành trong tương lai, cũng như tác động tiềm năng của những chính sách này đối với Việt Nam như một nền kinh tế số mới nổi.

1 Việt Nam xác định được vị trí pháp lý của tài sản tiền điện tử

Trước khi Luật Công nghệ số được ban hành, việc xác định pháp lý đối với Tài sản tiền điện tử ở Việt Nam luôn ở trong trạng thái mơ hồ và không ngừng phát triển. Ban đầu, chính phủ chủ yếu áp dụng thái độ hạn chế và cảnh báo rủi ro đối với Tài sản tiền điện tử. Vào tháng 7 năm 2017, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã cấm rõ ràng việc sử dụng các Tài sản tiền điện tử như Bitcoin làm phương thức thanh toán. Vào tháng 4 năm 2018, Thủ tướng yêu cầu tăng cường quản lý đối với các hoạt động liên quan đến Tài sản tiền điện tử.

Mặc dù Bộ Tài chính đã định nghĩa tài sản tiền điện tử là "tài sản" và "hàng hóa" vào tháng 4 năm 2016, nhưng vẫn thiếu sự hỗ trợ lập pháp rõ ràng. Theo Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 2015, tài sản số như tài sản tiền điện tử không thuộc các loại tài sản theo định nghĩa pháp luật, dẫn đến một khoảng trống pháp lý lớn.

Vào ngày 14 tháng 6 năm 2025, Quốc hội Việt Nam đã thông qua "Luật Công nghiệp Công nghệ số", lần đầu tiên xác định rõ ràng trong hệ thống pháp luật về "tài sản số", và phân loại chúng thành "tài sản mã hóa" và "tài sản ảo". Bước đột phá này đã chấm dứt sự không chắc chắn về vị trí pháp lý của tài sản mã hóa, chính thức công nhận chúng là tài sản hợp pháp theo luật dân sự.

Sự chuyển biến chiến lược này phản ánh việc chính phủ Việt Nam nhận ra tiềm năng to lớn của kinh tế mã hóa. Việt Nam có tỷ lệ nắm giữ tài sản tiền điện tử cao thứ năm trên thế giới, khoảng 20,95% dân số nắm giữ tài sản mã hóa. Đồng thời, Việt Nam cũng đang đối mặt với nhu cầu ứng phó với áp lực quốc tế về chống rửa tiền và tài trợ khủng bố. Việc hợp pháp hóa là điều kiện cần thiết để thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế số và quản lý hiệu quả ngành công nghiệp mới nổi này.

2 Sự chuyển mình của hệ thống quản lý tài sản tiền điện tử tại Việt Nam

2.1 Sắp xếp lại sự phát triển của khung quy định

Khung pháp lý về quản lý tài sản tiền điện tử tại Việt Nam đã trải qua sự chuyển biến rõ rệt từ không có đến có, từ phản ứng thụ động đến chủ động dẫn dắt.

Từ năm 2016 đến 2022, hệ thống quản lý tài sản tiền điện tử ở Việt Nam đã trải qua giai đoạn từ cắt giảm mạnh mẽ đến giai đoạn khám phá và nghiên cứu. Vào tháng 4 năm 2016, Bộ Tài chính không cấm giao dịch tài sản tiền điện tử, nhưng định tính không rõ ràng. Vào tháng 7 năm 2017, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cấm tài sản tiền điện tử làm phương tiện thanh toán. Vào tháng 4 năm 2018, chính phủ yêu cầu tăng cường quản lý các hoạt động liên quan đến tài sản tiền điện tử.

Tháng 5 năm 2020, chính phủ bắt đầu khám phá việc sử dụng blockchain trong Tài sản tiền điện tử. Tháng 3 năm 2022, Hiệp hội Blockchain Việt Nam được thành lập. Cùng năm, Việt Nam thông qua luật chống rửa tiền, yêu cầu các tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán thực hiện các biện pháp hiểu biết khách hàng.

Sau năm 2023, đặc biệt là sau sự thay đổi cấp cao vào năm 2024, thái độ của Việt Nam đối với Tài sản tiền điện tử dần trở nên mềm mỏng. Vào tháng 2 năm 2024, chính phủ chỉ đạo soạn thảo khung pháp lý cho tài sản ảo. Vào tháng 10 cùng năm, đã ban hành "Chiến lược Quốc gia Phát triển và Ứng dụng Công nghệ Chuỗi khối Việt Nam năm 2025".

Vào tháng 6 năm 2025, "Luật Công nghệ số" được thông qua, thiết lập khung quản lý thận trọng và khoan dung, thúc đẩy sự phát triển rộng rãi hơn của nền kinh tế số.

2.2 Tóm tắt cấu trúc quy định và hệ thống phân công hiện có tại Việt Nam

Khung pháp lý về quản lý tài sản tiền điện tử hiện tại của Việt Nam chủ yếu do các bộ phân công phụ trách, hình thành một mô hình "quản lý lỏng lẻo". Nhiều cơ quan quan trọng, bao gồm Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Tài chính, Bộ Công an và Hiệp hội Blockchain Việt Nam, hợp tác cùng nhau để xây dựng và hoàn thiện khung quản lý.

2.3 Thí điểm hộp cát quy định và xây dựng tuân thủ rủi ro trong tình trạng bình thường mới

Chính phủ Việt Nam đã tích cực giới thiệu cơ chế hộp cát quy định và các dự án thí điểm nhằm khám phá ứng dụng đổi mới của tài sản tiền điện tử trong điều kiện kiểm soát rủi ro. Ví dụ, Đà Nẵng đã được phép thử nghiệm cơ chế đặc biệt, bao gồm dự án thí điểm sử dụng stablecoin để thanh toán cho du khách quốc tế.

Việt Nam vẫn đang tích cực khám phá việc phát triển tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương. Mặc dù việc phát hành đồng tiền số vẫn đang ở giai đoạn đánh giá, nhưng vị thế hợp pháp tiềm năng và vai trò bổ sung của nó đối với hệ thống tài chính truyền thống là một phần quan trọng trong sự phát triển của nền kinh tế số Việt Nam.

Trong khi thúc đẩy đổi mới khung pháp lý, việc tuân thủ chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố vẫn là mối quan tâm cốt lõi của chính quyền Việt Nam. Việc thông qua "Luật Công nghiệp công nghệ số" yêu cầu tất cả các hoạt động tài sản số phải thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố để nâng cao tính an toàn và minh bạch.

3 Chính sách thuế Tài sản tiền điện tử tại Việt Nam và những tiến triển mới nhất

3.1 Hiện tại, giao dịch Tài sản tiền điện tử tại Việt Nam vẫn đang ở trong vùng mờ thuế.

Trong một thời gian dài, do thiếu định nghĩa pháp lý rõ ràng và khung quy định, giao dịch tài sản tiền điện tử ở Việt Nam vẫn nằm trong vùng mờ thuế. Tình trạng này đã biến Việt Nam thành một "thiên đường lánh thuế" thực sự trong lĩnh vực mã hóa, thu hút một lượng lớn nhà đầu tư mã hóa, nhưng cũng dẫn đến một khoảng trống lớn cho chính phủ trong lĩnh vực thuế.

3.2 Quy định mới vạch ra khuôn khổ pháp lý cho việc đánh thuế Tài sản tiền điện tử

Luật Công nghệ số sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026, đặt nền tảng pháp lý cho việc đánh thuế trong tương lai. Bộ Tài chính đang hoàn thiện dự thảo nghị quyết về kế hoạch thí điểm phát hành và giao dịch tài sản tiền điện tử, đánh giá khả năng áp dụng thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân đối với các giao dịch tài sản mã hóa.

Về mức thuế được đề xuất, hiện có nhiều cuộc thảo luận. Một đề xuất đưa ra là có thể học hỏi từ việc giao dịch cổ phiếu, áp dụng thuế giao dịch 0,1% cho giao dịch mã hóa. Nếu tài sản tiền điện tử được phân loại là tài sản đầu tư, lợi nhuận giao dịch có thể bị đánh thuế lãi vốn như cổ phiếu hoặc bất động sản. Đối với các doanh nghiệp tham gia giao dịch tài sản tiền điện tử, có thể cần phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp tiêu chuẩn 20%.

4 Triển vọng chính sách Tài sản tiền điện tử Việt Nam

Thái độ của chính quyền Việt Nam đối với tài sản tiền điện tử đã trải qua sự chuyển biến đáng kể từ sự cảnh giác và hạn chế ban đầu đến việc tích cực khám phá và quy định hiện tại. Dựa trên xu hướng phát triển hiện tại và tín hiệu rõ ràng từ chính phủ, có lý do để tin rằng, xu hướng chính sách tài sản tiền điện tử của Việt Nam trong tương lai sẽ tiếp tục thể hiện đặc trưng "bao dung thận trọng".

Dự kiến trong tương lai sẽ có nhiều quy định chi tiết được ban hành và thực thi, khung thuế sẽ dần được hoàn thiện và đi vào thực tiễn, tài sản tiền điện tử sẽ dần được tích hợp vào hệ thống tài chính truyền thống. Việt Nam có thể trở thành hình mẫu "đổi mới tuân thủ" trong nền kinh tế mã hóa Đông Nam Á, cạnh tranh cùng Thái Lan và Malaysia trong thị trường tiền điện tử khu vực.

Kinh nghiệm của Việt Nam có thể cung cấp một mẫu hình khả thi cho các thị trường mới nổi và các nước đang phát triển khác về cách từng bước thiết lập một hệ thống quản lý và thuế tài sản tiền điện tử hợp lý mà không làm ngăn cản sự đổi mới, từ đó chuyển đổi tiềm năng của thị trường tiền điện tử thành động lực cho tăng trưởng kinh tế quốc gia.